Ikona z Seroczyna trafi pod lupę badaczy

Oficjalnie ma około pięciu wieków, ale może być nawet dwa razy starsza. To nie legendy, ale całkiem poważne hipotezy, które już wkrótce doczekają się weryfikacji. Parafia w Seroczynie szykuje się do konserwacji swojej ikony Matki Bożej z Dzieciątkiem i chce przy okazji sprawdzić, ile naprawdę ma ona lat.

Początki giną w mroku, ale nawet znana i opisana część historii tego obrazu nadaje się na przygodową powieść. Ikona trafiła do Polski w burzliwych okolicznościach. Pamiętają Państwo z historii „Dymitriady” i czas polskiego panowania na Kremlu? To właśnie wtedy, dokładnie w 1607 roku, właściciel dóbr seroczyńskich Aleksander Krzycki przywiózł z Moskwy piękną ikonę Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Została otoczona kultem, doczekała się własnej księgi cudów i przetrwała wszystkie dziejowe zawieruchy, jakie przetaczały się potem przez polskie ziemie. Dość powiedzieć, że obecny kościół w Seroczynie jest już trzecim jej „mieszkaniem”.

Nie legendy, a hipotezy

W opinii sporządzonej przez szefa siedleckiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków można wyczytać, że jest to jeden z najcenniejszych zabytków sztuki sakralnej wschodniego Mazowsza. Jest tam również wzmianka, że choć oficjalne datowanie wskazuje na XVI wiek, to są podstawy do przypuszczeń, że ikona może być znacznie starsza. Świadczy o tym materiał podłoża: deska z cedru, a także charakterystyka użytego spoiwa.

W zeszłorocznym numerze czasopisma „Seroczyniak”, wydawanego przez miejscowy Klub Historyczno-Kolekcjonarski imienia Bogusława Wernera, w poświęconym ikonie artykule Michała Lewandowskiego można znaleźć inne przesłanki świadczące, że nie jest to któraś z licznych wersji wizerunku Matki Boskiej Włodzimierskiej, powstałych w Rosji w XV lub XVI wieku, ale coś znacznie starszego. Historycy sztuki wskazują mianowicie na kształt oczu i ust Bogurodzicy, które mają przypominać wizerunki z Azji Mniejszej sprzed tysiąca lat. – Można więc sądzić, że powstała w Bizancjum i została uratowana przed zniszczeniem w czasach ikonoklazmu przez wywiezienie na Ruś. Stamtąd, poprzez Aleksandra Krzyckiego, trafiła do nas – mówi proboszcz parafii w Seroczynie, ks. Bogdan Potapczuk.

Fizyka i chemia z pomocą historii sztuki

Do tej pory datowanie ikony z Seroczyna bazowało na hipotezach. Teraz jest okazja, by je zweryfikować. Obraz przechodził ostatnią konserwację na początku lat 70. XX wieku i pilnie wymaga następnej. Parafia chciałyby rozszerzyć prace konserwatorskie o specjalistyczne badania datujące. Daniel Olszewski z siedleckiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków powiedział Radiu Podlasie, że chodzi tu o cały zestaw takich badań: od radiowęglowego C14, poprzez dendrochronologię i badania chemiczne pigmentu, aż do prześwietlenia obrazu, które może wykryć wcześniejsze wersje i przemalowania i tym sposobem dać wskazówki co do jego początków.

Parafia zaczęła się już rozglądać za wykonawcami. Możliwe, że część prac trzeba będzie wykonać za granicą.

Pieniądze w trakcie zbierania

I tu dochodzimy do kosztów. Zgrubnie skalkulowany kosztorys mówi o kwocie rzędu 100 tysięcy złotych. Parafia tyle nie ma, ale liczy na środki zewnętrzne. Od paru lat na ochronę zabytków specjalną pulę przeznacza Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego i tam właśnie się zwrócono. Z pomocą parafii przyszła tutaj gmina. – To niezwykle cenny zabytek, nie tylko w skali regionu, ale i całego kraju.

Zaproponowaliśmy więc księdzu proboszczowi nasze wsparcie. Jako samorząd mamy kadrę doświadczoną w pozyskiwaniu środków zewnętrznych i taki wniosek do urzędu marszałkowskiego napisaliśmy. Zobaczymy, jakie będą losy tego wniosku – mówi wójt Wodyń, Wojciech Klepacki. Wójt jest dobrej myśli, bo w przeszłości z tego instrumentu skorzystała z powodzeniem parafia w Wodyniach, a sama gmina kilka razy czerpała z pieniędzy państwowych na odnawianie cmentarza wojennego w Woli Wodyńskiej. Urząd marszałkowski rozstrzyga takie konkursy wiosną.

Wracając zaś do ikony, to w grę wchodzi jeszcze jedno źródło: Lokalna Grupa Działania Ziemi Siedleckiej, która ma środki na ochronę dziedzictwa kulturowego i choć całości wydatków nie pokryje, to może się dorzucić. Prezes LGD, Hubert Pasiak zna sprawę i w rozmowie z Radiem Podlasie potwierdził taką możliwość.

Początek zatem został zrobiony: jest plan działania, wstępne rozpoznanie rynku specjalistycznych usług, zgoda i poparcie urzędu konserwatorskiego oraz pomoc lokalnego samorządu. Zobaczymy, jak odpowiedzą na to wszystko dzielący pieniądze decydenci. O dalszym ciągu tej spraw będziemy informować.

AB