Zmarł prof. zw. Juliusz Antoni Chrościcki – cicha postać historii obrazu El Greco

Zmarł prof. zwyczajny Juliusz Antoni Chrościcki - wybitny znawca sztuki i kultury nowożytnej, który jako jeszcze niedoświadczony historyk sztuki przyczynił się do ocalenia obrazu El Greco „Ekstaza św. Franciszka”.

Profesor był wieloletnim dziekanem Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, profesorem zwyczajnym Instytutu Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz przez kilka lat dyrektorem polskiego ośrodka przy Sorbonie w Paryżu.

Członek polskich i zagranicznych towarzystw naukowych m. in. członek nadzwyczajny Międzynarodowego Komitetu Historii Sztuki (CIHA) i wieloletni Przewodniczący Komitetu Nauk o Sztuce PAN.

Brał udział w Międzynarodowych Kongresach Historii Sztuki w Grenadzie, Wiedniu i Waszyngtonie.

Juliusz Antoni Chrościcki urodził się 13 sierpnia 1942 roku w Warszawie. W 2021 roku na antenie Katolickiego Radia Podlasie w audycji Świat Ludzkich Uczuć opowiadał m.in. o swojej matce dr Emilii Paderewskiej-Chrościckiej – ginekolog, która ocaliła setki dzieci przed aborcją i ojcu, wybitnym kardiologu, prof. Antonim Chrościckim. Matka profesora Antoniego Juliusza Chrościckiego kunsztem lekarskim, siłą przekonywania i modlitwą walczyła o to, by każde poczęte dziecko mogło przyjść na świat. Stała się także bohaterką książki „Matka Tysiąca Dzieci” napisanej przez ojca Profesora Juliusza - prof. Antoniego Chrościckiego - pioniera polskiej kardiologii dziecięcej.

Cała rodzina związana była blisko z Prymasem Tysiąclecia Bł. Kard. Stefanem Wyszyńskim, Św. Janem Pawłem II i Bł. ks. Jerzym Popiełuszko.

Profesor Juliusz Antoni Chrościcki był autorem ponad 700 publikacji w 11 językach m.in. o Warszawie i sztuce europejskiej nowożytnej, baroku, historii kultury i ikonografii władzy.

Odznaczony został srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Oprócz wielu naukowych dokonań Profesora Chrościckiego trzeba podkreślić Jego mało znaną rolę w historii ocalenia obrazu El Greca „Ekstaza św. Franciszka”.
Jako młody student historii sztuki w 1961 roku odwiedzając z rodzicami i ks. Stefanem Kornasem zaprzyjaźnionego proboszcza parafii w Kosowie Lackim ks. Władysława Stępnia, przez przypadek dostrzegł w korytarzu obraz przeznaczony do spalenia (wcześniej płótno znajdowało się w dzwonnicy wraz z innymi niepotrzebnymi rzeczami).

- Zobaczyłem zniszczone płótno z dwiema dziurami, bardzo brudne, które stało odwrócone do ściany przy wyjściu z jadalni. Wyglądało, jakby za chwilę ktoś miał je stąd wynieść. Zdjąłem wiszący na ścianie oleodruk a na jego miejscu powiesiłem pokrytego pajęczyną św. Franciszka. – mówił prof. Juliusz A. Chrościcki.

Będąc jeszcze niedoświadczonym studentem historii sztuki nie miał wiedzy, by rozpoznać pędzel El Greca ale stwierdził że jest to XVII-wieczny obraz warty konserwacji. To dzięki Niemu obraz „Ekstaza św. Franciszka” zawisł na ścianie plebanii

W 1964 roku przez przypadek wzbudził zainteresowanie Izabelli Galickiej i Hanny Sygietyńskiej studentek historii sztuki inwestntaryzujących zabytki na plebanii w Kosowie. Po wstępnych badaniach historyczki nabrały przekonania, że autorem obrazu był jeden z najwybitniejszych przedstawicieli manieryzmu - Dominikos Theotocopulos, zwany El Grekiem.

Gdyby nie niewątpliwa intuicja młodych badaczy, bezcenny obraz przedstawiający świętego z Asyżu pędzla El Greca mógłby zaginąć bez śladu.

Profesor Juliusz Antoni Chrościcki to także: wieloletni przewodniczący Rady Muzeum Pałacu w Wilanowie; członek Rady Centrum Naukowego Zamku w Wersalu, członek Rady Nadzorczej Zamku Królewskiego w Warszawie, Rady Muzeum Wojska w Warszawie; Rady Muzeum w Płocku; Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach oraz zarządu Fundacji im. Teresy Sahakian przy Zamku Królewskim w Warszawie, Rodziny Ciechanowieckich i innych w Krakowie.

Był współtwórcą i redaktorem naczelnym półrocznika „Barok, promotorem wielu prac magisterskich i doktorskich.

Zachęcamy do odsłuchu archiwalnych audycji z udziałem Profesora w których opowiadał m.in. o swoich niezwykłych rodzicach, związkach rodziny z Ignacym Janem Paderewskim i świętymi postaciami Kościoła oraz niezwykłej historii obrazu El Greco.

Z prof. Juliuszem Antonim Chrościckim rozmawiała Anna Kaszczyc.

Prof. Juliusz Chrościcki o dr Emilii Paderewskiej-Chrościckiej i prof. Antonim Chrościckim oraz wspomnieniach związanych z Prymasem Stefanem Wyszyńskim i bł. ks. Jerzym Popiełuszko

Prof. zwyczajny Juliusz Antoni Chrościcki i Katarzyna Chrościcka – o związkach rodziny z Ignacym Janem Paderewskim i obrazem El Greco





fot. Katarzyna B. Chrościcka